مدل بندی ارتباط بین دارایی های نامشهود و عملکرد شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار
قسمتی از متن پایان نامه :
2-4- ارتباط داراییهای نامشهود با عملکرد شرکت
مدیریت استراتژیک به گونه سنتی بر مفاهیمی تاکید کرده می باشد که عملکرد یک شرکت را تحت تاثیر قرار میدهد. بسیاری از پژوهشگران این رشته بر منابع داخلی شرکت و سهم این منابع در موفقیت شرکت تاکید کردهاند و این در حالی می باشد که در دهه 70 و 80 میلادی این تمرکز به سمت عوامل بیرونی تغییر مسیر پیدا نمود (لاتینن[1]، 2009: 18).
ارتباط بین داراییهای نامشهود واحد تجاری با عملکرد آن ریشه در “دیدگاه مبتنی بر منابع” دارد. این دیدگاه بر مبنای ایده پنروز[2] (1959) بنا گردید. وی اظهار نمود که منابعی که در اختیار شرکت می باشد و توسط مدیر توسعه داده شده و برای گسترشهای آتی شرکت بکار میرود از ساختار صنعت مهمتر می باشد (شندل[3]، 1994). در این تئوری این گونه استدلال میگردد که منابع اصلیترین موضوع تعیینکننده مزیت رقابتی و عمکرد شرکت می باشد (ورنرفلت[4]، 1984). از طرفی همه داراییها، قابلیتها، فرآیندهای سازمانی، ویژگیهای شرکت، اطلاعات، دانش و غیره به عنوان منابع تعریف میشوند که توسط یک شرکت کنترل شده و شرکت را قادر میسازد تا استراتژیهایی را پیاده کند که کارآیـی و اثربخشــی را بهبـود میبخشد (بارنی[5]، 1991؛ 101).
پس، دیدگاه مبتنی بر منابع یک ابزار مدیریت تجاری می باشد که برای تعیین منابع استراتژیک در دسترس یک شرکت بهره گیری میگردد. اصل بنیادی در دیدگاه مبتنی بر منابع مبنایی می باشد که یک شرکت برای مزیـت رقابتی در بکارگیری گروهی از منابع ارزشمند در دسترس بهره گیری میکند. در دهه 1980 و اوایل دهه 1990 مطالعات افرادی زیرا ورنرفلت (1984)، پترافت[6] (1993) و بارنی (1991) دیدگاه مبتنی بر منابع را تحت این نام معرفی نمود. در طول دو دهه گذشته و با انجام پژوهشهای بسیاری در این زمینه، دیدگاه جای خود را به تئوری داد (لاتینن، 2009: 18). تئوری مبتنی بر منابع دو رویکرد متفاوت یعنی دیدگاه مدیریتی و دیدگاه اقتصادی را با یکدیدگر ترکیب میکند. این تئوری میتواند توضیحی برای تفاوت عملکرد بین شرکتها در سطح منابع و در سطح شرکت را نیز، فراهم آورد. در این تئوری شرکت به عنوان مجموعهای از منابع تعریف میگردد که منابع و محصولات دو روی یک سکه هستند و بیشتر محصولات نیازمند صرف چندین منبع میباشند (ورنرفلت، 1984: 171). به بیانی دیگر بیشتر منابع میتوانند به روشهای متفاوت بهره گیری شوند و شرکت میتواند مزیتهای رقابتی جدیدی را از طریق بکارگیری این منابع به روشهای جدید دنبال کند و آنها را به محصولات و یا خدمات جدید تبدیل کند. اگرچه تئوری مبتنی بر منابع در آغاز در بافت شرکتهای تولیدی ایجاد گردید، اما در صنایع خدماتی نیز مانند گردشگری قابل کاربرد می باشد زیرا محصولات شرکت هم میتواند به صورت محصولات فیزیکی یا خدمات و یا ترکیب هر دو باشد (لاتینن، 2009: 18). نکات کلیدی این تئوری را میتوان به توضیح زیر برشمرد (بارنـی، 1991: 99):
1- شناسایی منابع کلیدی بالقوه شرکت،
2- ارزیابی اینکه آیا این منابع معیارهای زیر را دارا هستند:
3- مراقبت و حفاظت از منابعی که دارای این ویژگیها باشند، موجب بهبود عملکرد سازمانی میشوند.
هر کدام از ویژگیهای بالا ضروری هستند، اما شرط کافی برای یک مزیت رقابتی پایدار نیستند. ویژگیهای دیگری که پژوهشگران برای این نوع منابع ذکر کردهاند به توضیح زیر می باشد (کریستند و بونتیس، 2007: 1512):
- این منابع به گونه جور بجور[13] در سرتاسر شرکت توزیع شده باشند.
- تفاوت بین شرکتها در طول زمان با ثبات باشد.
- مطالعه اهمیت گزارشگری داراییهای نامشهود شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران،
- اندازهگیری اقلام “نامشهود ثبت نشده” شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با در نظر داشتن ارزش بازار این شرکتها،
- مطالعه تاثیر ارزش اقلام “نامشهود ثبت نشده[1]” بر عملکرد شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران،
- مطالعه تاثیر داراییهای “نامشهود ثبت شده” بر عملکرد شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران،
- ارائه پیشنهادهایی در خصوص شناسایی و یا عدم شناسایی اقلام نامشهود و اصلاح عملیـات گزارشـگری شـرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران.
- مدلبندی ارتباط بین داراییهای نامشهود و عملکرد به مقصود پیشبینی عملکرد.
از دیدگاه نظری، منابع را میتوان به منابع مشهود و منابع نامشهود تقسیمبندی نمود (هال، 1992؛ 136). تئوری مبتنی بر منابع خود به خود، تمایزی بین داراییهای مشهود و نامشهود قایل نمیگردد، و منابع نامشهود نیز همانند منابع مشهود بر مزیت رقابتی و عملکرد شرکت اثرگذار خواهد بود. اما تمامی منابع به گونه یکسان در عملکرد تاثیر ندارند و به نظر میرسد که نامشهودها بیشتر تاثیرگذار بر عملکرد باشند. نتیجه اینکه به مقصود دستیابی به مزیت استراتژیک، هر دو منبع، یعنی هم منابع مشهود و هم منابع نامشهود، بایستی توسط شرکت بکار گرفته شوند (کریستند و بونتیس، 2007: 1516).
از دیدگاه تئوری مبتنی بر منابع، مزیت رقابتی نتیجه بکارگیری منابع استراتژیک یعنی هم داراییها و هم قابلیتهای شرکت می باشد. توسعه منحصر به فرد این منابع ممکن می باشد نتیجه پرتفوی داراییهای مشهود و نامشهود شرکت باشد، پس معامله یا انتقال آنها مشکل میگردد (کریستند و بونتیس، 2007: 1516).
شکل شماره 2-2 به درستی روابط بین منابع و سودآوری را نشان میدهد. همان گونه که در این شکل مشخص شده می باشد، منابع یا همان داراییها شامل حقثبتها، مارکها، ظرفیت تولیـد، سهـم بازار، فناوری تولید، شبکه بازاریابی، منبع مالی و میزان اموال، ماشینآلات و تجهیزات می باشد که ترکیب داراییهای مشهود و نامشهود در قالب موانع ورود به صنعت، انحصار و مزیتهای رقابتی موجب عملکرد مناسب و سودآوری میشوند (گرنت[14]، 1991: 118).
همچنین شکل 2-2 نشان میدهد که توانایی یک شرکت در کسب نرخ سود مازاد بر هزینه سرمایه شرکت، بستگی به دو عامل دارد: 1) جذابیت صنعتی که شرکت درون آن قرار دارد، و 2) ایجاد مزیت رقابتی نسبت به رقبا[15].
[1] – Lahtinen
[2] – Penrose
[3] – Schendel
[4] – Wernerfelt
[5] – Barney
[6] – Peteraft
[7]– Valuable
[8] – Mahoney and Pandian
[9] – Rare
[10] – Inimitable
[11] – Appropriable
[12] – Immobile
[13] – Heterogeneously
[14] – Grant
[15] – برای مطالعه بیشتر به گرنت (1991) مراجعه گردد.
سوالات یا اهداف پایان نامه :
اهداف پژوهش:
با در نظر داشتن سوالهای مطرح شده در بخشهای پیشین، اهداف این مطالعه به توضیح زیر می باشد: